Özellikle lise çağındaki gençlerin isyanıdır: ”Anneanne / dede sen de hiç yaptığım espriden anlamıyorsun”. Bir de meseleye yaşlıların gözünden baktığınızda, ”ne abidik gubidik şeylerle uğraşıyorsun oğlum / kızım” şeklinde düşündüklerini anlayabiliyorsunuz.
Üstelik gençler, yalnızca büyükanneleri ve büyükbabalarıyla değil, kendi anne ve babalarıyla da birebir şeyleri komik bulmuyorlar. Pekala neden büyüklerimizle ortak bir mizah anlayışımız yok? Gelin, nedenlerine bir bakalım.
En kolayından büyüklerinizle farklı nesillerin insanlarısınız
Diyelim siz 20’li yaşların başındasınız. Sizden bir 20-30 yaş büyük beşerlerle bırakın mizahı, iletişimde bile ortak noktada buluşamayacağınız vakitler olabiliyor. Şöyle düşünün, diyelim 60 yaşında bir babaanneniz var.
O, sizin aldığınız eğitimden çok farklı bir eğitim gördü ve kendi ailesi tarafından çok farklı biçimde yetiştirildi. Hatta onun arkadaşlarıyla oynadığı oyunlar bile sizin jenerasyonunuzun oyunlarından çok daha farklıydı.
Mesela onlar, birdirbir, istop, çelik-çomak üzere oyunlar oynardı. Tahminen 90’lar çocukları da bunlarla birazcık haşır neşir olmuş olabilir ancak 2000 ve sonrasında doğanlar, bu oyunları oynasalar bile tablette veya telefonda oynadıkları oyunlar kadar bunlardan zevk almadılar.
Eski kuşak, bildiğiniz üzere daha geleneksel ve muhafazakar bir yapıda. Ayrıca birçoğu dini öğretilere çok bağlı insanlar. Misal siz kötü amaçla olmasa da içinde ”amin, bismillah” gibi kelimeler geçen şakalar yaparsanız, büyüklerinizin bunlara gülmeyip tepki vermeleri oldukça normal olur. Çünkü kendi benimsedikleri ve önemli gördükleri konuları sizin ciddiye almadığınızı düşünebilirler.
Böylece yeni kuşak olan sizler, ailenizin ‘eski toprak’ olan yaşlı üyeleriyle tatlı atışmalar yaşayabilirsiniz. Başta da dediğimiz gibi sadece dedeler, nineler değil, anne – babalar da bazen çocukları / gençleri anlamayabiliyor.
Fakat ebeveynler, kendi değerlerine aykırı bir şakayı büyükannelere veya büyükbabalara göre daha kolay kaldırabiliyor. Hemen bir parantez açalım: Herkesin ailesi elbette böyle olmak zorunda değil. Misal 2005’li birinin, 1972 yahut 1969 doğumlu ebeveynleri olduğunu varsayalım. Artık 2005’li gencimiz, sosyal medyadan gördüğü bir şakayı -ailesi çok da sert bireylerden oluşmuyorsa eğer- rahatça yapabilir.
Çünkü 1972 ve 1969’lu insanların, Twitter ile çok olmasalar da Facebook ve Instagram’la haşır neşir olduklarını söyleyebiliriz. Bir de aileler, çocuklarından bu gibi platformları kullanmayı öğreniyor ve daha yaşlı insanlara göre güncel olana pek de yabancı kalmıyorlar.
Bu da X kişisinin, ”anne bak sana ne göstereceğim” diye gelip annesine, içinde argo bulunan bir toplumsal medya capsini gösterdiği vakit, çoğunlukla ufak bir tebessüm ile birlikte hafif bir kızgınlık reaksiyonu almasına neden olabiliyor.
Eğer anneniz bu yansıyı vermezse en fazla üstteki kullanıcı üzere başınıza bir terlik yersiniz, o olur. Kelamın özü, kendi anne ve babalarınız, sizin güldüğünüz kadar o gösterdiğiniz komikli içerikleri, gülmeye paha bulmayabilir. Neticede her ne kadar çocuklarının büyüdüğü tanınan kültüre aşina olsalar da kendi yetiştikleri toplumsal yapının daha farklı olması, bu durumu etkileyen bir faktör.
Mesela üstteki tweet’i atan kullanıcı, ebeveynleriyle tıpkı ilgi alanlarına sahip olmadığı için yaptığı esprinin anlaşılmadığını söylüyor. Muhtemelen annesi sabahları Müge Anlı yahut magazin programları falan izliyor olabilir. Bu yüzden de annenin, kullanıcı üzere Game of Thrones hakkında bilgisi olmaması çok doğal.
Hazır toplumsal medya demişken, kuşakların içine doğdukları teknolojinin farklılıklarından da kelam etmeden geçmeyelim:
İçeriğin birinci kısmında de birazcık çıtlatmıştık lakin ayrıntılıca anlatmak gerekirse, günümüzde Sessiz Kuşak (1945 ve öncesi), Baby Boomers (1945 – 1964), X (1965- 1979), Y (1980 -1999), Z (2000-2012) ve Alfa (2012- 2021) olmak üzere beş kuşağın kabul gördüğünü söyleyebiliriz.
Özellikle Boomer ve X denen nesillerle Y ve Z jenerasyonu ortasında önemli bir teknolojik imkan farkı var. Mesela Boomer jenerasyonu büyüklerinizle sohbet ettiğinizde birçok köylerde, kasabalarda yaşamış ve yokluk çekmiş olduğunu söyleyecektir.
Hatta bilhassa Boomer nesli fabrikalarda, tarlalarda ve kentlerde çok ağır şartlarda çalışmak zorunda kalan bir kuşaktır. Hatta bu neslin yaşadığı köylerdeki konutlardan birinde eski metot televizyon varsa köyün tüm çocukları o meskene televizyon izlemeye giderlermiş. Şimdilerde bizim yüzüne bile bakmadığımız TV’ye bile o zamanlarda ulaşmak çok zormuş gördüğünüz gibi.
Sessiz Nesiller ve Boomer’lar, radyoda savaş ve darbe haberleri dinleyerek büyümüş kuşaklardır ayrıca. Bu nedenle günümüzün esprileri, onlara çok alakasız ve boş şeyler olarak gelebiliyor. Zira yaşadıkları zorluklar nedeniyle mizaçları günümüz gençlerine nazaran daha önemli olabiliyor.
Atıyorum, gidip bu bireylere içinde otoriteye başkaldırı ve özgürlük naraları geçen latifeler yaparsanız, çok öfkelenip sinirlenebilirler. İşte sebebi tam da az evvel bahsettiğimiz, darbe ve savaş kaygısıyla büyümüş beşerler olmalarından kaynaklanıyor. O yaptığınız espriler onlara latife üzere değil de güya ‘gülerlerse hapsi boylayacakları korkunç siyasi fikirler’ üzere gelebiliyor.
X jenerasyonu için de bu bahsettiklerimiz geçerli ki bunların birden fazla, Z jenerasyonunun ebeveynleri oluyor. Onların tek farkı, kendilerinden evvelki kuşaklara göre yeterli – makûs daha eğitimli olmaları. Zira bu jenerasyonun birçoklarının aileleri çalışmak için kentlere göç ettikleri için onlar, kent hayatına daha fazla alışkınlar.
Ayrıca teknolojiye çok uzak da değiller. O periyotlarda, artık her meskende bir TV olabiliyordu şayet ailenin maddi durumu çok da makûs değilse. O yılların gençleri de walkmanle müzik dinleyip sokaklarda yürüyüş yapabiliyorlardı örneğin.
İşte bu yüzden bu bireyler, anne ve baba oldukları zaman internet, bilgisayar, akıllı telefon, toplumsal medya gibi hususlara çok da Fransız kalmadılar.
Tabii Y ve Z neslinin içine doğduğu dünya daima teknolojik bir gelişme içerisindeydi. Bilgisayar artık herkesin konutunda olması zarurî bir alet olarak görülüyordu. Bu nedenle bu kümeye ilişkin çeşitli espriler, latifeler ortaya çıkıyordu. Haliyle daima MSN’de yazışmayan, Facebook’a dudak büzmeli foto atmayan ebeveynlerden birebir lisanı konuşmayı nasıl bekleyelim?
Mesela en başta söylediklerimizle sonucu bağlamak gerekirse, Y neslinin ergenlik periyodundaki emo muhabbetini Boomer bir dede yahut X kuşağı olan bir anne doğal olarak anlayamaz. Gidip emo ile ilgili komikli bir Twitter capsi gösterseniz ”bu ne be” falan derler.
Veyahut ”halis mi”, ”aga bee”, ”şunu yapmazsam ölecekmişim” gibi üzere toplumsal medya lisanına has bir ağızdan konuşursanız, boş gözlerle size bakabilirler. Bu da oldukça olağandır. Pekala siz ebeveynlerinizle tıpkı şeylere gülüyor musunuz? Niyetlerinizi bizimle yorumlarda paylaşın.
- Görsel Kaynakları: Harvard Business Review, TechBuzz News
